Początki likwidacji Art-B

Na efektywniejsze posunięcia w Art B. W tym czasie w działania spółki także gospodarcze ingerowała m.in. prokuratura. Już w pierwszych dniach po pacyfikacji biur Art B zabezpieczyła jej konta bankowe. Wszystkie transakcje odbywały sięą pod czujnym okiem organów ścigania. 

- Dochodziło do paradoksów, że do mnie dzwoniono i pytano co zrobić z towarem, który stoi na granicy i może sią zepsuć. Ode mnie oczekiwano decyzji - mówił w nieoficjalnej rozmowie prowadzący wówczas śledztwo prokurator Kazimierz Radomski. Nie ukrywał, że decyzje takie podejmował. Np. dotyczące transportu wołowiny jadącego za pośrednictwem Art B z Polski na Ukrainę. Tam mięso miało być przerobione na puszki i wyeksportowane (także za pośrednictwem polskiej spółki) do Polski i na zachód. 

- Tą metodą część naszych kontraktów przejęła firma kuzyna pana prokuratora - twierdzi Andrzej Gąsiorowski. 

- Nie było innego wyjścia, musiałem podejmować decyzje gospodarcze, bo inaczej straty w Art B byłyby jeszcze większe - tłumaczył nam prok. Radomski. Jego zdaniem konta spółki musiały być zablokowane z powodu trwających czynności śledczych. Do nich potrzebne były dokumenty spółki, także kontrakty, listy wierzycieli i współpracowników, które dla odmiany utknęły prawdopodobnie w biurkach UOP. Każdy krok nowego kierownictwa Art B był ponadto pilnie kontrolowany przez doraźnie powołany nieformalny komitet składający się z przedstawicieli NBP, BHK, UOP, prokuratury i ministerstwa finansów. - To było konieczne, bo w grę wchodziły kwoty budżetowe - twierdzi ówczesny wiceminister finansów Stefan Kawalec. 

- To było bezprawne i szkodliwe dla Art B. To był po prostu komitet inkwizycyjny, którego jedynym zadaniem, osiągniętym z resztą było wyeliminowanie firmy z rynku. Zabranie dokumentów spowodowało bezśladowe rozkradanie naszej firmy. - mówi Andrzej Gąsiorowski.

- W sprawie Art B od samego początku były podejmowane decyzje sprzeczne z prawem. Komisja złożona z przedstawicieli rządu i służb specjalnych nie miała żadnego prawnego umocowania. Jedynymi instrumentami jakimi powinny posługiwać się organa państwowe były kodeksy cywilny karny i bankowy oraz procedury uregulowane w kodeksie postępowania karnego, kodeksie postępowania cywilnego i prawie bankowym. Żaden przepis nie przewidywał utworzenia takiego tworu, jak specjalna komisja - mówi mec. Mirosław Brych ówczesny pełnomocnik prezesów Art B. Komitet i prokuratura podejmowały więc decyzje, które chocby w kodeksie handlowym są zastrzeżone dla statutowych władz spółki. 

- Nie miałem swobody działania. Zaproponowałem program, który powodował, że w ciągu 5 lat spółka bez trudu mogła wyjść z finansowych opresji. Spłacić dług i odsetki. Posiadała przecież potężne depozyty w bankach, rozpoczęte kontrakty i przede wszystkim kontakty na całym świecie. Warunkiem było odblokowanie kont spółki i wyciszenie nieprawdopodobnej nagonki jaka została rozpętana przeciwko Art B i umożliwienie jej działania. Co można zrobić kiedy się ma zablokowane konta i nie ma sią dostępu do gotówki na bieżącą działalność spółki, kiedy z firmy nie wychodzą kontrolerzy izby skarbowej, banku, funkcjonriusze UOP. Za błędy właścicieli nie może odpowiadać firma. Po to by nie narazić się na podejrzenia i zapewnić organom państwa kontrolę nad tym co dzieje sią w spółce zaproponowałem by w Radzie Nadzorczej art B zasiedli przedstawiciele NBP i ministerstwa finansów. Ta propozycja została odrzucona. Zadziwiająco szybko spisano na straty 400 mln USD. - mówi Aleksander Gawronik.

fragmenty książki"Kto się boi Art-B" - T.Rudomino i A.Kwiatkowskiej

Stefan Kawalec - czarny charakter

Gazeta Wyborcza: 05.05.1993

Stefan Kawalec: 

"Był doskonały w sztabie kryzysowym Art-B. Kategorycznie odrzucał wszelkie możliwości porozumienia z Bagsikiem i Gąsiorowskim przez granice, i cały czas współpracował z NBP, choć w gruncie rzeczy nie musiał tego robić"

Pościg za Art-B

Art-B story

16.08.1991

Pościg za prezesami rozpoczął się niemal natychmiast po ich wyjeździe. Już 16 sierpnia 1991 r, a więc na dzień przed przedstawieniem zarzutów prezesowi Art B, ówczesny szef UOP Andrzej Milczanowski, wiceminister finansów Stefan Kawalec i Robert Koński z tegoż ministerstwa na polecenie premiera Jana Krzysztofa Bieleckiego i wicepremiera Leszka Balcerowicza, spotkali się z ambasadorem USA Thomasem Simonsem, oraz przedstawicielami CIA - Billem Noryille z sekcji politycznej ambasady i Jackiem Spilsbury z sekcji ekonomicznej. Rozmawiano o sprawie Art B. 

Poufna notatka z tego spotkania, ujawniona w 1992 r. przez polską prasę, głosiła „ministrowie zwrócili się do ambasadora o pomoc w uzyskaniu ekspertów amerykańskich, którzy pomogliby w zlokalizowaniu środków Art B, w ich zablokowaniu i odzyskaniu”. Polski rząd o pomoc w ściganiu „aferzystów” prosił także Brytyjczyków i Izrael. Ambasador Simons nie palił się do spełnienia prośby polskich urzędników. Uznał, że sprawa jest wyjątkowo delikatna i zaangażowanie USA musi być poważnie rozważone. Polscy urzędnicy jednak nie rezygnowali. 29 sierpnia odbyło się kolejne spotkanie, tyle że już „drugiego garnituru”. Ze strony polskiej uczestniczyli w nim naczelnik wydziału śledczego UOP Adam Dębiec, dyrektor departamentu Ministerstwa Finansów Sławomir Sikora wraz z wicedyrektorem Jackiem Biernackim. Amerykanów reprezentowali Jack Spilsbury oraz drugi sekretarz ambasady USA T. Brennan. CIA do tematu Art B wprawdzie przygotowali się bardzo dokładnie, ale orzekli, że w sprawę oficjalne mieszać się nie będą i UOP powinien wykorzystać swoje bezpośrednie kontakty w Stanach.

Wywiad z Maciejem Zalewskim

Maciej ZALEWSKI, poseł" PC, były prezes „Telegrafu" i były sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta opowiada Annie Bikont i Jerzemu Jachowiczowi („Gazeta Wyborcza”)

Gazeta Wyborcza 17.07.1992

Rzeczpospolita.:  Prezydent Walesa powie­dział niedawno: „Najbliżsi ludzie prezydenta gdy dostają polecenia aby łapać aferzystów, poma­gają aferzystom i jeszcze  ich ostrzegają". Jakby Pan to sko­mentował?

Maciej Zalewski:  Można wnioskować z pierwszej części zdania, że pan pre­zydent chciał wiedzieć, co dzieje w świecie polskiego kąpitału Kierując Biurem Bezpieczeństwa Narodowego, starałem się tę wolę prezydencką wypełniać. Co do drugiej części zdania, nie sądzę żeby mnie dotyczyła.

RZ.: Ależ dotyczy. Przecież prezy­dent odwoływał się do publikacji w „Sztandarze Młodych" stwier­dzającej, że to dzięki Pana ostrzeżeniu prezesi Art-B Andrzej Gąsiorowski i Bogusław Bagsik ucie­kli z kraju.

MZ:  Nic wierzę, by prezydent RP mógł opierać opinie o ludziach którzy razem z nim bu­dowali obóz prezydencki i jego urząd na pomówieniach pana Gąsiorowskiego. Dlatego twierdzę, że nieznana mi jest logika wypowiedzi prezydenta.

ZAŁATWIĄ NAS OD STRONY CHŁOPÓW

RZ.: Prezydent chciał dyspono­wać wiedzą o polskim kapitale. Zatem inicjatywa spotkania spotkania z przedstawicielami Art-B wyszła z Biura Bezpieczeństwa Narodowego?

MZ:  Art-B zjawiła się w polu mojego widzenia, gdy już pracowałem w Kancelarii Prezydenta (Lecha Wałęsy). Wyobraźmy sobie, ze pojawia się wielka firma, która bu­duje sobie image firmy prorolniczej, ratującej „Ursus". Mając na dodatek pełne zaplecze ekonomiczne, staje się znaczącym elementem sceny politycz­nej. Firma chce oddziaływać na­wet na rezultat wyborów. Kluczem do  rozumienia każdej firmy jest pytanie, skąd wziął się pierwszy milion. W przypadku Art-B krążyło wiele wersji: czy to pieniądze b. PZPR, czy zachodniego kapitału, czy może finansował ich obcy wywiad? Czy trudno sobie wyobrazić, że jako urzędnik odpowiadający za bezpieczeństwo państwa, próbuję dowiedzieć się czegoś na własną rękę, kiedy nie udaje mi się uzyskać żadnych informacji.

RZ.:  Czy był to jedyny powód Pana zainteresowania Art-B?

MZ:  Pierwszy pean na cześć Art-B ukazał się u Was w „Gazecie Wyborczej”. Zacząłem się obawiać, że (Art-B) jest to grupa kapitałowa związana z Wami (tzn. z Unią Demokratyczną)  i że ona będzie jedną z Waszych lokomotyw. Że to Wasza firma. Rany Boskie, kupią „Ursusa”, sprzedadzą chłopom ciągniki i Unia zdobędzie 25 proc. głosów więcej. Poleciałem do Leszka Kaczyńskiego: - „Leć do prezydenta (Lecha Wałęsy), bo jeszcze zaraz za­czną nas załatwiać od strony chłopów". Taka sprawa mogła zaburzyć  równowagę polityczną kraju.

UOP WIEDZIAŁ, NIE POWIEDZIAŁ, A TO BYŁO TAK…

RZ.:  A dlaczego nie mógł Pan uzyskać informacji o Art-B?

MZ:  Bo żaden z urzędników zajmujących się bezpieczeństwem państwa nie był w stanie mi ich udzielić.

RZ.:  Zwracał się Pan do UOPu? Z kim się Pan kontaktował?

MZ:  Z szefem UOPu Andrzejem Milczanowskim I z oficerem śledczym który zajmował się sprawami gospodarczymi. Po dwóch tygodniach moich rozmów z przedstawicielami Art-B dotarła do mnie pierwsza informacja z UOPu o tej firmie, sugerująca niejasne powiązania Art-B. Uznałem więc, sam nie muszę już zbierać informacji. Z dnia na dzień uciąłem jakiekolwiek kontakty z prezesami Art-B.

RZ.:  Czyli UOP zasugerował, że Pan nie powinien się tą firmą interesować?

MZ:  Można to tak powiedzieć.

RZ.:  Pan zajmował się w Biurze Bezpieczeństwa Narodowego pionem MSW (Ministerstwo Spraw Wewnętrznych)?

MZ:  Można to tak z grubsza nazwać.

RZ.:  Czy była ustalona procedura wpływu informacji z MSW do BBN?

MZ:  Docierały dokumenty poufne, tajne, specjalnego znaczenia.

RZ.:  Czy UOP zwykł Informować Biuro Bezpieczeństwa Narodowego o swoich tajnych zamierzeniach, np. o szykujących się aresztowaniach?

MZ:  Nie. Nie dostawaliśmy ani nie mieliśmy nawet wglądu do informacji o prowadzonych działaniach operacyjnych.

RZ.:  31 lipca przekazuje Pan Bagsikowi informację o zamknięciu granicy w ciągu 12 godzin. Ter­min upływa o 4.00 rano. 1 sierpnia o 2.00 w nocy Bagsik i Gąsiorowski przekraczają granicę. Taka jest ich wersja. Czyste pomówienie?                        

MZ:  Tak. I dlatego występuję z pozwem do sądu o ochronę dóbr osobistych.

RZ.:  Czy ma Pan jakąś hipotez, kto mógł uprzedzić prezesów Art-B o szykujących się aresztowaniach? To, że zostali uprzedzeni, nie ulega wątpliwości.

MZ:  Mogę powiedzieć tylko jed­no. Kiedy rozpoczynałem rozmo­wy z UOPem na temat Art-B, nie uzy­skałem informacji, które powi­nienem był uzyskać jako urzęd­nik prezydenta.

HARMONOGRAM URZĘDNIKA, CZY POWIEŚĆ KRYMINALNA

RZ.:  Początek Waszej znajomości, w relacji Gąsiorowskiego brzmi jak iz dobrej powiści kryminalnej. 16 czerwca 1991 r. godz. 14.00 telefon od wysokiegourzędnika prezydenta Lecha Wałęsy – Macieja Zalewskiego. Wiceprezesowi pot spływa po
piersi z przerażenia, co jest gra­ne. Spotkanie 18 czerwca w Biu­rze Bezpieczeństwa Narodowego okazuje się bardzo owocne. Na­stępują kolejne - w siedzibach Art-B na Wspólnej, w pałacyku w Pęcicach, w restauracjach.

MZ:  Moje kontakty z panami Gąsiorowskim i Bagsikiem miały miejsce między 11 a 25 czerwca 1991 r. Zaprosiłem ich
do BBN trzykrotnie, dwa, a może trzy razy byłem w Pęcicach. dwukrotnie w ich biurze na Wspólnej, chyba ze dwa razy
jadłem z nimi obiad.

RZ.:  Jeśli te spotkania miały miejsce w ramach Pana obowiązków, czy przygotował Pan z nich jakieś notatki służbowe?

MZ:  Wiele rozmów miało charakter wstępny, a poza tym Biuro dopiero zaczynało funkcjonować, nie było jeszcze przyjętych procedur. Przebieg tych spotkań referowałem nie tylko mojemu bezpośredniemu szefowi – ministrowi d.s. bezpieczeństwa – Lechowi Kaczyńskiemu, ale też informowałem o nich szefa UOPu. Patrząc zresztą na sprawę w kategoriach czysto zawodo­wych, chciałbym zauważyć, że to ja potrafiłem pierwszy wyjaśnić UOP, na czym polegał “oscylator”. W największym uproszczeniu zysk powstawał dzięki częstemu i błyskawicz­nemu przerzucaniu tych sa­mych pieniędzy z banku do banku. Dawało to wielokrotne oprocentowanie tych samych kwot jednocześnie w kilku bankach. Narysowałem im to jak pa tablicy i widziałem ich wytrzeszczone oczy. Oni w ogóle nie wiedzieli, o czym mówię, a przecież to oni mogli korzstać z rożnych źródeł, podczas gdy BBN nie ma uprawnień do prowadzenia działań operacyjno-rozpoznawczych.

PENETROWANIE KAPITAŁU NA JEDNYM PRZYKŁADZIE

RZ.:  Czy w ramach Pana obowiązków rozeznawania polskie­go kapitału spotkał się Pan w tym czasie z jakimiś innymi firmami?

MZ:  Cóż, żebym się zajmował inną firmą, głośna a nieznaną, to nie. Art-B traktowałem jako pre­cedens, na przykładzie którego można zobaczyć, jak państwo może się bronić, a kiedy jest bezradne.

RZ.:  Ale czy w ogóle poza Art-B spotykał się Pan z innymi przed­stawicielami polskiego kapitału?

MZ:  Tak, w ramach różnych oficjalnych spotkań. Poza tym chcąc zdobyć informacje na temat działań importerskich Art-B - chodziło o import taniej elek­troniki z Dalekiego Wschodu - zaprosiłem do Biura kilku biznesmenów, którzy należeli do lobby przeciwnemu takiemu importowi, np. Zbigniew Niemczycki.

RZ.:  To co Pan mówi, nie brzmi przekonująco. Zajmował się Pan światem biznesu, ale tylko Art-B i tym, co się wokół niego kręciło?

MZ:  Nie interesował mnie katalog działań polskich firm, ale ten osobliwy przypadek. Firma, któ­ra nagle staje się głośna, przedstawiana w prasie jako złote dziecko polskiego kapitalizmu. Niekonwencjonalna, miała prze­łamać inercję polskiego systemu bankowego. Art-B rozbudzała namiętności, samu się narzucała, żeby się nią interesować. Rozmawiając ze mną  prezesi Ąrt-B proponowali sfinansowa­nie inwestycji rzędu 2 czy nawet 3 mld dolarów.

W KATEGORIACH STRATEGII PAŃSTWA

RZ.:  Minister budownictwa Adam Glaplńskl, dzłaącz PC (Porozumienie centrum) spotkał się z prezesami Art-B w sprawach
mieszkaniowych. Ale dlaczego Pan miał być przy tym obecny? Su­geruje to, że jednak mówiono o in­teresach PC.

MZ:  To spotkanie miało miejsce 20 czerwca o godzinie 19.00. Chciałem zdobyć jak największą wiedzę o tej firmie. Interesowało mnie, czy rzeczywiście możliwy jest taki transfer pieniędzy do Polski, jaki obiecywali. Dlatego, gdy rzucili pomysł o mieszkaniach zorganizowałem to spotkanie i chciałem przy nim być. Miałem nadzieję, że Glapiński rozezna, co są warte ich obietnice.

RZ.:  To spotkanie odbyło się w lo­kalu Art-B. Zwykle firmy przy­chodzą do ministra. Ciekawe, czy jest jakaś notatka oficjalna z tego spotkania?

MZ:  To są zarzuty formalne, az się wywodzą pomówienia.

Gąsiorowski twierdzi, że pod koniec lipca ubiegłego roku został zaproszony razem z Bagsikiem na spotkanie do Klubu Kapitału Polskiego w celu omówienia pomocy dla PC. Byli tam obecni m.i. minister Glapiński i Jarosław Kaczyński.

Klub zapraszał różneosoby. Było też spotkanie na które była zaproszona Unia Demokratyczna i gościem był Tadeusz Mazowiecki. Nie twórzmy fikcji, że tylko jedna partia spotykała się z biznesem, aby otrzymać od niego pomoc finansową.

Czy Gąsiorowski i Bagsik proponowali PC pieniądze? Gąsiorowski twierdzi, że to z Panem omawiał plany transferu pieniędzy opierając się na strukturach PC I ułatwienie politykom PC kontaktów w bankach na świecie.

Mówiłem z nimi jako przed­stawiciel urzędu, który rozważa ich propozycje w kategoriach strategii państwa.

PRZYPADKOWE SPOTKANIE

RZ.:  Prezes „Telegrafu" Marcin Oblicki mówił, że „Telegraf” znał przed wybuchem afery Art-B za­sady oscylatora, ale z tej wiedzy nie skorzystał. Skąd Oblicki to wiedział?

MZ:  Nie wiem skąd. Potem wszy­scy w świecie biznesu mówili, ze to znają, że to taki prosty trik.

RZ.:  Gąsiorowski jednak twier­dzi, że to przez Pana poznał Oblickiego

MZ:  To mogło się stać przypad­kiem, u mnie w BBN. Trzeba pamiętać, że byłem urzędnikiem państwowym, który przyszedł z „Telegrafu". Stąd wizyty w BBN mojego przyjaciela Marcina Oblickiego. W czasie jednej z nich Oblickl natknął się na szefów Art-B.

RZ.:  Na korytarzu?

MZ:  Może w sekretariacie.

RZ.:  Nie ma chyba przypadko­wych spotkań w Biurze Bezpie­czeństwa Narodowego.

MZ:  Gdybym chciał spiskować, zadbałbym chyba o bardziej dy­skretna formy kontaktu?

RZ.:  Twierdzenia Bagsika i Gąsiorowskiego mogą wydać się wiary­godne,. Jeżeli przyjmie się najprost­sze rozumowanie: Zalewski odszedł z „Telegrafu", który związa­ny zest z jego partią. A ona akurat potrzebuje funduszy na kampanię wyborczą. I oto są ludzie, którzy dysponują dużym kapitałem i  mo­gą legalnie wspomóc coś, co jest bliskie niczym koszula ciału. Bo przocież Pana odejście z „Telegra­fu" było spowodowane awansem politycznym.

MZ:  Ale to jest domniemanie.

RZ.:  Tak, zgoda. A Pan każe czytel­nikowi domniemywać, ze spotka­nie Oblickiego z prezesami Art-B było przypadkowe. No i która z wersji jest bardziej przekonująca?

MZ:  O tym rozstrzygnie sąd.

_____________________________________

=> oryginalny dokument